กล่าวถึงกีฬาที่สะท้อนความเป็น “อเมริกัน” มากที่สุดบนโลกใบนี้ คำตอบระดับต้น ๆ ย่อมเป็น เบสบอล กีฬาไม้หวดลูกที่ได้รับความนิยมอย่างมหาศาลในประเทศสหรัฐอเมริกา และอีกหลายชาติที่พวกเขาเข้าไปวางรากฐาน เช่น ญี่ปุ่น หรือ เกาหลีใต้
ผู้คนทั่วโลกต่างรู้กันดีว่า เบสบอล ถูกพัฒนาขึ้นในสหรัฐอเมริกา และชาวอเมริกันหลายคนก็ยกย่องเกมชนิดนี้เป็นกีฬาประจำชาติ แต่ย้อนกลับไปยังปี 1987 ผู้คนทั้งประเทศต่างประหลาดใจ เมื่อหนังสือพิมพ์ชื่อดังตีพิมพ์บทความที่มีคนกล่าวอ้างว่า รัสเซีย คือประเทศต้นกำเนิดของกีฬาเบสบอล
พาคุณไปค้นหาความจริงของทฤษฎีช็อกโลก เมื่อมหาอำนาจแห่งโลกคอมมิวนิสต์ ประกาศว่ากีฬาที่มีจิตวิญญาณอเมริกันชนมากที่สุด มีต้นกำเนิดจากพวกเขา
ขุดต้นตอทฤษฎีช็อกโลก
ย้อนกลับไปยังวันที่ 20 กรกฎาคม 1987 ผู้คนในมหานครนิวยอร์ก ประเทศสหรัฐอเมริกา ต่างพากันซื้อหนังสือพิมพ์ชื่อดังประจำเมือง เพื่ออ่านข่าวฆ่าเวลาในยามเช้าก่อนเข้าทำงานเหมือนอย่างทุกวัน
แต่หน้าหนึ่งของหนังสือพิมพ์วันนี้มีสกูปช่าวพิเศษที่กำลังสั่นคลอนความเชื่อของชาวอเมริกัน เมื่อ รัสเซีย (ขณะนั้นคือ สหภาพโซเวียต) มหาอำนาจแห่งยุโรปตะวันออก กล่าวว่า เบสบอล คือกีฬาที่มีต้นกำเนิดจากแดนหมีขาว
ทฤษฎีอันบ้าคลั่งนี้เริ่มต้นจากชายชาวรัสเซียคนหนึ่งชื่อว่า เซอร์เก ซาชิน เขาเป็นนักประวัติศาสตร์ที่มีความเชี่ยวชาญด้านวัฒนธรรม โดย ซาชิน กล่าวว่า เบสบอล ถูกพัฒนาจากกีฬาโบราณของประเทศรัสเซีย อย่าง ลาปต้า กีฬาที่ใช้ไม้ตีลูกซึ่งมองผ่าน ๆ จะคล้ายคลึงกับคริกเกต แต่ถ้ามองกติกาโดยละเอียด ลาปต้า สามารถเรียกว่าเป็นพี่น้องกับกีฬาเบสบอลได้เลย
“เบสบอล คือน้องชายของลาปต้า เกมกีฬาเก่าแก่ที่เต็มไปด้วยจิตวิญญาณ มันถูกนำไปเผยแพร่ที่อเมริกาโดยผู้อพยพชาวรัสเซียกลุ่มแรก และตอนนี้มันเดินทางกลับมาหาพวกเราภายใต้รูปแบบที่แตกต่างออกไป ด้วยหน้าตาที่แปลกออกไป และชื่อที่ไม่เหมือนเดิม”
“มันเป็นเรื่องที่น่าเสียดาย เพราะเรากำลังปล่อยให้ลาปต้าถูกลืมเลือนไปแบบที่ไม่ควรจะเป็น ขณะที่แฟนเบสบอลกำลังโปรโมตกีฬาของพวกเขาอย่างแรงกล้า”
อธิบายถึงกฎกติกาของลาปต้า มันคือกีฬาท้องถิ่นที่จะเริ่มต้นการแข่งขันคล้ายกับเบสบอล คือ มีผู้เล่นคนหนึ่งโยกลูกบอลให้ผู้เล่นอีกคนหนึ่งตี เพียงแต่ลาปต้าผู้เล่นที่โยนลูกจะเป็นฝ่ายเดียวกับผู้ตี (เบสบอลคือฝ่ายตรงข้าม) เมื่อตีลูกแล้ว ผู้เล่นจะต้องวิ่งไปยังฝั่งตรงข้ามสนาม ก่อนที่ฝ่ายตรงข้ามจะรับลูกและเขวี้ยงใส่ผู้ตี
ซาชิน กล่าวว่า ลาปต้า เริ่มลงหลักปักฐานในสหรัฐอเมริกาที่รัฐแคลิฟอร์เนียโดยบรรดาผู้อพยพชาวรัสเซีย และกีฬาชนิดนี้ได้เป็นที่นิยมในวงแคบเป็นเวลาราว 200 ปี ก่อนที่ชาวอเมริกันจะนำมันไปประยุกต์เป็นกีฬาเบสบอล และใช้ความโด่งดังของทีมในท้องถิ่น ทั้ง ลอสแอนเจลิส ดอดเจอร์ส (บรูคลิน ดอดเจอร์ส ในอดีต) และซานฟรานซิสโก ไจแอนท์ส สร้างความนิยมแก่กีฬาเบสบอล จนทุกคนลืมตัวตนของลาปต้า
นักประวัติศาสตร์ชาวรัสเซีย ยังกล่าวอีกว่า ลาปต้า ไม่เคยได้รับเครดิตในโลกตะวันตกในฐานะต้นกำเนิดของกีฬาเบสบอล แถมยังถูกลืมเลือนโดยชาวรัสเซียรุ่นใหม่ นี่จึงเป็นเหตุผลที่ทำให้ ซาร์ชิน ตัดสินใจออกมาเปิดเผยทฤษฎีของเขาผ่านทางหนังสือพิมพ์ ซึ่งมีผู้อ่านในรัสเซียราว 8 ล้านคน
เมื่อลองนำทฤษฎีของซาชินมาค้นคว้าต่อจะพบว่า ลาปต้า มีประวัติศาสตร์ที่ยาวนานกว่าต้นกำเนิดของกีฬาเบสบอลที่ผู้คนเชื่อถือกันโดยทั่วไป โดย คริกเกต ที่หลายคนมองว่าเป็นรากเหง้าสำคัญของเบสบอล เพิ่งจะเริ่มต้นในศตวรรษที่ 16 ในสมัยราชวงศ์ทิวดอร์
หรือจะเป็นกีฬาฝรั่งเศสอย่าง ที่มีหลักฐานบันทึกไว้ในปี 1344 ก็ยังถือเป็นเพื่อนร่วมรุ่นของ ลาปต้า ที่มีหลักฐานยืนยันว่าเคยมีการเล่นในศตวรรษที่ 14
จึงไม่ใช่เรื่องแปลกหากทฤษฎีนี้จะถูกสนับสนุนโดยชาวรัสเซียอีกหลายคน ไม่ว่าจะเป็น เซอร์เก โฟคิน รองประธานสหพันธ์ลาปต้ารัสเซีย ที่พูดในทำนองเดียวกันว่า เบสบอล เกิดขึ้นได้เพียงเพราะผู้อพยพจากรัสเซียนำลาปต้าไปเผยแพร่บนแผ่นดินสหรัฐอเมริกา
“ทฤษฎีของเราคือผู้อพยพชาวรัสเซียหรือยิวจากเมืองโอเดสซานำลาปต้าไปเผยแพร่ที่อเมริกา และกีฬาเบสบอลเริ่มวิวัฒนาการจากจุดนั้น ลาปต้าเป็นเกมที่เก่าแก่กว่ามาก ซึ่งทั้งสองกีฬามีหลายคอนเซ็ปต์ที่คล้ายคลึงกัน ยกตัวอย่างเช่น การกำจัดผู้เล่นที่วิ่งออกจากเกม หรือ การตีเพื่อให้อีกฝ่ายรับลูกบอล” โฟคิน ในปี 2003
ไม่มีใครปฏิเสธได้ว่า ลาปต้า มีความคล้ายคลึงกับ เบสบอล แต่คำถามที่ทุกคนอยากรู้คือ เบสบอล พัฒนาและต่อยอดมาจาก ลาปต้า จริงหรือไม่ ?
เพราะถ้าเป็นเรื่องจริงนั่นหมายความว่า กีฬาที่ครั้งหนึ่งชาวอเมริกายกให้เป็นกีฬาประจำชาติ จะมีจุดเริ่มต้นจากรัสเซีย หรือ สหภาพโซเวียต คู่อริในสงครามเย็นที่ขับเคี่ยวพลังอำนาจทุกด้านแบบไม่มีใครยอมใครอย่างยาวนาน
คำสารภาพของรัสเซีย
ข้อถกเถียงเรื่องต้นกำเนิดที่แท้จริงของเบสบอลเหมือนจะดำเนินไปไกล จนการหาข้อสรุปที่ถูกต้องอาจกลายเป็นเรื่องยากเกินเข้าใจ แต่ที่ไหนได้ ทฤษฎีที่บอกว่ารัสเซียเป็นผู้คิดค้นกีฬาเบสบอลกลับถูกปัดตกกระป๋องไปตั้งแต่ปี 1988 หรือหนึ่งปีให้หลังการสัมภาษณ์ของ เซอร์เก ซาชิน
เมื่อ วาเลนติน โซลินสกี้ ตัวแทนของวงการเบสบอลโซเวียตได้กล่าวว่า นับแต่นี้ รัสเซียจะไม่กล่าวอ้างว่าพวกเขาเป็นต้นกำเนิดของกีฬาเบสบอลอีกต่อไป
“เราจะไม่ทำเป็นว่าเราคิดค้นกีฬาเบสบอลอีกต่อไป แน่นอนว่า บางครั้งเราอาจจะพูดในทำนองนี้ แต่ความจริง นี่มันเป็นแค่การโอ้อวดที่ปราศจากความน่าเชื่อถือ” โซลินสกี้ กล่าวกับหนังสือพิมพ์
ง่าย ๆ แบบนี้เลยหรือ ? หลายคนอาจสงสัยแบบนั้น ทั้งที่ก่อนหน้านี้ทางฝั่งรัสเซียเล่นใหญ่ไม่น้อย เพราะวันที่ตีพิมพ์บทสัมภาษณ์ของซาร์ชินเป็นครั้งแรกในหนังสือพิมพ์ Izvestia ตรงกับวันที่ 4 กรกฎาคม หรือ วันชาติสหรัฐอเมริกา ซึ่งดูอย่างไรก็เป็นการตั้งใจหักหน้าเมืองลุงแซมชัด ๆ แต่ทำไมหนึ่งปีให้หลังถึงกลับยอมกันง่ายแบบนี้
ความจริงแล้ว ทางสหรัฐอเมริกาดูออกกันมาตั้งแต่ต้นว่า ทฤษฎีรัสเซียคือประเทศต้นกำเนิดเบสบอลเป็นเพียง “เกมการเมือง” ที่แดนหมีขาวเลือกตีข่าวออกมาเพื่อกลบเกลื่อนความนิยมของเบสบอลที่กำลังพุ่งพรวดในบ้านเกิด
สวนทางกับสถานการณ์บ้านเมืองที่ไม่ว่าอย่างไร รัสเซีย หรือ สหภาพโซเวียต ก็เป็นคู่แข่งขันกับสหรัฐอเมริกา พวกเขาจึงต้องหาวิธีการอะไรบางอย่างเพื่อปกปิดความจริงที่ว่า ชาวรัสเซียกำลังคลั่งไคล้ผลผลิตทางวัฒนธรรมจากโลกทุนนิยมอย่างหนักในปี 1987
“ลองพิจารณาสถานการณ์ของนักเขียนชาวโซเวียต คุณจะอธิบายให้ชาวรัสเซียเลือดสีแดงทั่วประเทศเข้าใจได้อย่างไรว่า เหตุใดนักกีฬาชาวโซเวียตถึงได้เปลี่ยนมาเล่นกีฬาประชาติของชาวอเมริกันอย่างปุบปับ” เขียนดักคอรัสเซียตั้งแต่ย่อหน้าแรกของบทความ
“วิธีการของ เซอร์เก ซาชิน นั้นเป็นไปอย่างเรียบง่าย แค่บอกชาวรัสเซียว่าพวกเขาเป็นคนคิดค้นเกมนี้ขึ้นมา”
ถึงแม้ทศวรรษ 1980s สหภาพโซเวียตจะไม่ใช่คู่แข่งที่สมน้ำสมเหนือกับสหรัฐอเมริกา เนื่องจากสภาพเศรษฐกิจที่ถอยหลังอย่างต่อเนื่อง แต่การแข่งขันระหว่างทั้งสองชาติยังคงมีอยู่
เมื่อมหกรรมกีฬาโอลิมปิกเริ่มต้นนำกีฬาเบสบอลกลับสู่การแข่งขันในฐานะกีฬาสาธิตเมื่อปี 1984 สหภาพโซเวียตจึงผลักดันและพัฒนากีฬาเบสบอลในประเทศ เพื่อหวังจะหักหน้าสหรัฐอเมริกาครั้งใหญ่ ด้วยการเอาชนะคู่แข่งในเกมกีฬาประจำชาติของพวกเขาเอง
โชคร้ายที่ผลลัพธ์ไม่ได้เป็นไปตามที่คาดการณ์ไว้ในตอนแรก เพราะเบสบอลกลายเป็นกาวเชื่อมความบาดหมางระหว่างทั้งสองชาติ นักกีฬาเบสบอลสหภาพโซเวียตถึงกับได้รับเชิญให้เข้าพบประธานาธิบดีโรนัลด์ เรแกน ผู้นำของสหรัฐอเมริกาในขณะนั้น
ส่วนวัฒนธรรมที่ติดมากับกีฬาเบสบอลยังมีความเป็นอเมริกัน 100 เปอร์เซ็นต์ จนเรียกได้ว่า ชาวรัสเซียไม่ได้ปรับเปลี่ยนอะไรเพื่อให้มันมีเอกลักษณ์ใกล้เคียงกับวัฒนธรรมคอมมิวนิสต์ในประเทศ
ทฤษฎีที่บอกว่ารัสเซียเป็นผู้คิดค้นกีฬาเบสบอลจึงไม่มีใครซื้อตั้งแต่ต้น แม้แต่ชาวรัสเซียเองบางส่วนก็ยอมรับว่า พวกเขาไม่ได้เป็นคนคิดค้นกีฬานี้อย่างแน่นอน แถมยังยอมรับแนวคิดที่คนทั่วไปเชื่อถือ นั่นคือ เบสบอลมีรากฐานมาจากการละเล่นที่ประกฎในหนังสือเด็กของประเทศอังกฤษ อย่าง ซึ่งตีพิมพ์ในปี 1744
“ผมสงสัยว่าเราจะมีหลักฐานเชิงประวัติศาสตร์ที่ยืนยันว่าลาปต้าคือรากฐานของกีฬาเบสบอลหรือไม่ เพราะเบสบอลถือเป็นเรื่องใหม่สำหรับเรามาก” อเล็กซานเดร คาลิวอด หัวหน้าฝ่ายเบสบอลของคณะกรรมการกีฬาแห่งรัฐ ไม่เห็นด้วยที่จะกล่าวว่ากีฬาเบสบอลมีต้นกำเนิดจากรัสเซีย
ปัจจุบัน ทฤษฎีที่กล่าวว่าเบสบอลมีต้นกำเนิดจากรัสเซียจึงเลือนหายไปจากหน้าประวัติศาสตร์ หากคุณเข้าเว็บไซต์ ในหน้าประวัติศาสตร์กีฬาเบสบอล เนื้อหาจะไม่มีการอ้างอิงถึงข้อโต้แย้งที่บอกว่ารัสเซียเป็นผู้ให้กำเนิดกีฬานี้
นั่นเพราะคนที่คลุกคลีกับเบสบอลจริง ๆ จะมองเห็นหมดแล้วว่า ทฤษฎีที่ปรากฎขึ้น เป็นเพียงเกมการเมืองระหว่างสหรัฐอเมริกา กับ สหภาพโซเวียต ในช่วงปลายยุค 80s มากกว่าจะเป็นการขุดค้นประวัติศาสตร์ เพื่อทำความเข้าใจกีฬาเบสบอลใหม่จริง ๆ
อย่างไรก็ดี เราไม่สามารถสรุปได้เลยว่า ลาปต้า จะไม่มีอิทธิพลในการพัฒนากีฬาเบสบอลให้เป็นอย่างทุกวันนี้ เพราะการที่เรื่องราวใดเรื่องราวหนึ่งไม่ปรากฎหรือถูกพูดถึงในประวัติศาสตร์กระแสหลัก ไม่ได้หมายความว่าเรื่องราวนั้นจะไม่เป็นความจริง และจนกว่าจะมีหลักฐานที่ชัดเจนมากกว่าหนังสือ ทฤษฎีรัสเซียให้กำเนิดกีฬาเบสบอลก็จะคงอยู่ต่อไป
แต่สิ่งหนึ่งที่สามารถพูดได้วันนี้ คือ กีฬาเบสบอลที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน ถือเป็นกีฬาของชาวอเมริกัน และเกิดขึ้นในประเทศสหรัฐอเมริกาของแท้แน่นอน และไม่ว่าชาวรัสเซียจะพยายามบอกตัวเองว่ากีฬานี้มีต้นกำเนิดมาจากบ้านเกิดของต้นหรือไม่ ?
เบสบอลทุกวันนี้ไม่ใช่ ลาปต้า เกมโบราณของพวกเขาอย่างแน่นอน แต่เป็นกีฬาประจำชาติของสหรัฐอเมริกา ซึ่งมีจิตวิญญาณของชาวอเมริกันอยู่ในตัวของมันแบบทุกกระเบียดนิ้ว